Wat is glaucoom?

Glaucoom is een ziekte van de oogzenuw. De oogzenuw is onmisbaar om te kunnen zien. Alles wat we bekijken wordt door ons oog afgebeeld op het netvlies. Deze afbeelding op het netvlies wordt omgezet in een elektrisch signaal dat via de oogzenuw naar onze hersenen wordt gestuurd. De oogzenuw verbindt het oog dus met onze hersenen als een elektrische kabel. Pas als het beeld in de hersenen verwerkt is, kunnen we het zien en begrijpen.

Voor een goede beeldverwerking is de vorm van het oog belangrijk. Deze wordt medebepaald door de juiste oogdruk. In het voorste gedeelte van het oog wordt oogvocht aangemaakt, genaamd kamerwater. Het kamerwater wordt geproduceerd door het straalvormig lichaam of het corpus ciliare en ligt net achter de iris. Kamerwater heeft dus niets te maken met het (uitwendige) traanvocht. Het kamerwater verlaat het oog vervolgens weer via het trabekelsysteem. Dit is een soort zeefje dat zich bevindt in de hoek tussen de cornea (= hoornvlies) en de iris (= regenboogvlies), dit wordt ook wel de kamerhoek genoemd.

Aanmaak en afvoer van kamerwater

De balans tussen de aanmaak van kamerwater en de afvoer via het trabekelsysteem is erg belangrijk om het oog op de juiste spanning te houden. Als het afvoersysteem minder goed werkt, kan het kamerwater moeizaam weg en neemt de druk in het oog toe. De oogzenuw raakt hierdoor langzaam maar zeker beschadigd. De beeldverwerking gaat steeds moeizamer en dat merkt u als patiënt doordat er geleidelijk steeds meer stukken uit het omgevingszien (gezichtsveld) verdwijnen. Dit gebeurt meestal van buiten naar binnen waardoor er kokerzicht kan ontstaan.

Het ontstaan van kokerzicht

In Nederland zijn er ongeveer 300.000 mensen van wie we weten dat ze glaucoom hebben. Er zijn ook nog eens ongeveer evenveel mensen die de ziekte ook hebben maar dit niet weten. Dit komt omdat glaucoom meestal heel sluipend verloopt en gezichtsvelduitval ook pas heel laat wordt opgemerkt door de patiënt. Vaak wordt het pas ontdekt als er al veel stukken van het gezichtsveld onherstelbaar beschadigd zijn.

Omdat glaucoom een ziekte is waarbij de oogzenuw beschadigd raakt en we nog niet in staat zijn om de oogzenuw te herstellen, is glaucoom niet te genezen. De schade die ontstaan is, kan daarom ook niet hersteld worden. Gelukkig kan het voortschrijden van de ziekte wel met succes worden bestreden. Het is daarom dus belangrijk om de ziekte vroeg op te sporen en te behandelen. Aangezien het een chronische ziekte is, is een levenslange controle door een oogarts belangrijk.

Soorten glaucoom

Er zijn verschillende vormen van glaucoom. Deze verschillende vormen onderscheiden zich vooral op basis van het mechanisme waarmee de belemmering van het afvoeren van het kamerwater plaatsvindt. We beschrijven hier kort de belangrijkste vormen:

Dit is een vorm van glaucoom waarbij de kamerhoeken van het oog goed open zijn. Het kamerwater kan dus het afvoerkanaal (=trabekelsysteem) goed bereiken. De afvoerbelemmering van het kamerwater ligt dus in het afvoerkanaal zelf. Deze vorm van glaucoom is het meest voorkomend.
Bij een geslotenkamerhoekglaucoom ontstaat er een verhoogde oogdruk doordat het kamerwater het afvoerkanaal niet kan bereiken. Dit komt doordat de kamerhoek vernauwd of zelfs afgesloten is. Als de kamerhoek plots helemaal afgesloten geraakt, kan de druk zeer snel heel hoog worden. Dit geeft plots klachten van wazig zicht aan één oog, hoofdpijn, misselijkheid en braken. We spreken dan van acuut glaucoom.

De kamerhoek kan ook chronisch of met tussenposen afgesloten zijn, bijvoorbeeld bij het wijder worden van de pupil in het donker met als gevolg drukpieken in het oog. Overdag wordt dan vaak een (rand)normale oogdruk gemeten. Deze vorm van glaucoom komt vaker voor bij mensen die een hoge plussterkte in de bril hebben. Anders dan bij acuut glaucoom geeft dit geen klachten.
Gesloten- en openkamerhoekglaucoom zijn de twee meest voorkomende vormen. Er zijn echter ook nog andere vormen van glaucoom die minder vaak voorkomen. Bijvoorbeeld:
- Pigmentdispersie glaucoom:
  Dit is een vorm van glaucoom waarbij pigment vrijkomt door wrijving van het regenboogvlies (iris) over de lens. Dit pigment kan vervolgens neerdwarrelen in het trabekelsysteem in de kamerhoek van het oog. Hierdoor geraakt het trabekelsysteem verstop en kan de oogdruk stijgen.
- Pseudo-exfoliatie glaucoom (PEX):
  Bij deze vorm van glaucoom ontstaan er witte vlokjes van eiwitten in het oog. Deze eiwitten dwarrelen neer op verschillende structuren in het oog. De eiwitten komen dus ook terecht in het trabekelsysteem waar ze kunnen leiden tot obstructie van de afvoer van het kamerwater waardoor de oogdruk kan stijgen.

Risicofactoren

De precieze ontstaanswijze van glaucoom is nog steeds niet volledig bekend. We weten wel dat er een aantal factoren zijn die de kans op de ontwikkeling hiervan vergroten. De belangrijkste risicofactor om glaucoom te ontwikkelen is een chronisch verhoogde oogdruk. Daarnaast zijn er ook glaucoompatiënten bij wie de oogdruk niet verhoogd is. Er zijn dus ook andere risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van glaucoom verhogen.

Enkele van deze factoren zijn onder andere:

Aanleg in de familie: naaste bloedverwant(en) met glaucoom verhogen de kans op het ontwikkelen van glaucoom.
Leeftijd: glaucoom kan op elke leeftijd ontstaan, maar het komt het meest voor bij mensen die ouder dan 40 jaar zijn.
Cardiovasculaire risicofactoren: de bloedvaten rondom de oogzenuw kunnen ook beschadigd raken door bv. hoge bloedruk, hoog cholesterol, diabetes, etc. Dit heeft ook invloed op de ontwikkeling van glaucoom.
Hoge brilsterktes: zowel een zeer hoge plus- als minsterkte verhogen het risico op het ontwikkelen van glaucoom.
Afkomst: patiënten met een Afrikaanse of Aziatische afkomst hebben ook een hoger risico op het ontwikkelen van glaucoom.
Medicatie: er zijn een aantal medicijnen die kunnen leiden tot een hogere oogdruk, zoals bv. corticosteroïden. Vooral corticosteroïden die lokaal rondom het oog worden toegediend kunnen de oogdruk laten stijgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zalfjes voor de huid, neusspray, pufjes voor de longen, etc.